Arthub Flanders

Madonna bij de fontein

Vervaardiger:
Jan van Eyck (peintre)
Periode:
n/a
Datering:
1439
Instelling:
Koninklijk Museum voor Schone Kunsten Antwerpen
Type:
schilderij, painting en peinture
Subtype:
schilderij
Materiaal:
paneel
Onderwerp:
Religieuze voorstellingen
Dimensies:
19 × 12 cm
Inventarisnummer:
411
Beschrijving:
Centraal op dit kleine paneeltje drukt Maria de kleine Christus liefkozend tegen zich aan. Het kind slaat zijn ene arm om haar nek en houdt in zijn andere hand een gebedssnoer vast. Maria staat voor een luxueus erekleed dat is versierd met brokaten van plantmotieven en voorstellingen van dieren. Twee engelen met bonte vleugels houden het vast. Er groeit een variëteit aan bloemen, zoals meiklokjes, rozen en irissen. Op de voorgrond staat een metalen fontein met daarop een leeuw. Die staat symbool voor Maria, die werd bezongen als ‘een bron’ in Bijbelse teksten, zoals in het Hooglied (4, 15). De houten lijst maakt deel uit van het schilderij, zoals vaker bij laatmiddeleeuwse panelen. Van Eyck beschilderde die lijst met een marmerpatroon. Onderaan staan een datum en een signatuur. De schilder voegde ook zijn persoonlijke spreuk toe: ‘Als ik kan’. Die is afgeleid van de gangbare formule ‘zoals ik kan, niet zoals ik zou willen’. Enerzijds gaf Van Eyck hiermee aan dat hij trots was op zijn werk (hij schilderde het zo goed als hij kon), anderzijds legde hij ook een zekere bescheidenheid aan de dag (hij erkende de grenzen van zijn kunnen). De meeste kunstenaars in de late middeleeuwen zagen zichzelf als ambachtslui en signeerden hun werk niet. Van Eyck was een zelfbewuste kunstenaar, zoals dat later in de renaissance de norm werd. Het kleine formaat suggereert dat dit een werk was voor privédevotie, waar de eigenaar thuis voor bad. Mogelijk was ooit ook de achterzijde beschilderd. Het paneel heeft namelijk een ongelijke dikte, wat erop kan wijzen dat het op een later tijdstip doormidden gezaagd werd. Er is echter nooit melding gemaakt van de beschilderde achterkant. Van Eyck voltooide deze Madonna bij de Fontein in 1439, twee jaar voor zijn dood. Het is onduidelijk wie de bestemmeling was. De vroegste verifieerbare bewaarplaats van het werk is het Oost-Vlaamse dorp Dikkelvenne (Gavere). Indien het schilderij daar sinds de 15de eeuw was, behoorde het mogelijk oorspronkelijk toe aan Simon Borluut. Die bezat sinds 1437 het Hof te Boekhoute in Dikkelvenne en was de schoonbroer van Joos Vijdt, de opdrachtgever van Het Lam Gods. Via die weg kan hij in contact gekomen zijn met Van Eyck. Er bestaan veel versies van de compositie, waaronder enkele oude kopieën. Mogelijk werd een daarvan vermeld in de inventarissen van de collectie van Margareta van Oostenrijk (1516 en 1523), landvoogdes van de Nederlanden. Daarin wordt de compositie van Madonna bij de fontein beschreven, maar de naam van de kunstenaar blijft er onvermeld. Omdat dit in andere gevallen wel gebeurde en het schilderij van Van Eyck duidelijk gesigneerd is, gaat het hier waarschijnlijk om een latere versie. Van Eyck verwierf over heel Europa faam. Hij verfijnde de techniek van de olieverf, wat hem toeliet om zachte overgangen en ongeziene kleur- en toonnuances aan te brengen. Hierdoor sorteren zijn schilderijen een zeer naturalistisch effect. In deze Madonna bij de fontein is dat bijvoorbeeld goed te zien in het spel van licht en reflectie bij de fontein.
Iconclass:
11F1 symbolen en voorstellingen van Maria
Voor ontwikkelaars

De gegevens in de links hieronder vermeld bevatten, behoudens de in de volgende paragraaf omschreven uitzonderingen, geen indicatie van originaliteit en behoren daarom tot het publieke domein. Deze gegeven mogen vrij worden gebruikt. Om dit expliciet duidelijk te maken, zijn de gegevens gepubliceerd onder de Creative Commons Zero (CC0) licentie.

Sommige onderdelen van de gegevens in de links hieronder vermeld bevatten een element van originaliteit en zijn daarom gepubliceerd onder de Creative Commons BY-NC licentie. Onder de voorwaarden van deze licentie moet je attributie geven wanneer je deze onderdelen gebruikt. Commercieel hergebruik van deze onderdelen is niet toegestaan. Deze licentie is van toepassing op de velden opgelijst in de Open Data sectie.

Permalink
https://arthub.vlaamsekunstcollectie.be/nl/catalog/kmska:2qdcah
Work PURL
http://kmska.be/collection/work/id/2qdcah
Data PURL
http://kmska.be/collection/work/data/2qdcah
JSON
https://arthub.vlaamsekunstcollectie.be/nl/catalog/kmska:2qdcah.json
LIDO XML
https://arthub.vlaamsekunstcollectie.be/nl/catalog/kmska:2qdcah.xml