http://kmska.be/collection/work/data/z5h6lfkmska:z5h6lfhttp://kmska.be/collection/work/id/z5h6lfhttp://www.cidoc-crm.org/Entity/e22-man-made-object/version-6.1Man-Made Object
228683drieluik
12schilderijpaintingpeinture
Aanbidding door de koningenL' Adoration des MagesThe Adoration of the MagiDie Anbetung der KönigeLa Adoración de los MagosAdorazione dei Magi国王的崇拜Поклонение волхвов29419703197041912335847358766225862567
1Koninklijk Museum voor Schone Kunsten AntwerpenRoyal Museum of Fine Arts Antwerp
208-210In depot / in bruikleenIn depot / on loan
Het middenpaneel van deze kleine triptiek toont een Aanbidding door de koningen in een atmosferisch landschap. De bruine voorgrond, het groene middenplan en de blauwe kleur in de verte zorgen voor de illusie van diepte. Het uitbundige tafereel speelt zich af in de ruïne van het paleis van de Bijbelse koning David. Zo kon de schilder een rijkelijk decor uitbeelden met eigentijdse gotische spitsbogen en renaissance-elementen, waaronder kandelabermotieven en caissons. In de achtergrond ziet Betlehem eruit als een eigentijds Brabants stadje. Ruiters en soldaten – de escortes van de koningen – zijn er druk in de weer.
Op de zijluiken figureren links de heilige Joris met de draak en rechts de heilige Margareta van Antiochië, met naast zich een knielende man in een zwarte, met bont gevoerde tabbaard. Het weidse landschap op de zijluiken zet de achtergrond van het middenpaneel voort. Zo lijkt de biddende figuur in het zwart aan te sluiten bij de aanbidding. Op de buitenluiken kijken we in grisaille naar de Annunciatie, met links Maria en rechts de aartsengel Gabriël. Ze staan als stenen sculpturen op een ronde sokkel voor een nis. Dit lijkt wel Jan van Eycks versie uit het Museo Thyssen-Bornemisza revisited (inv.nr. 137.b 1933.11.2). Maar déze beelden lijken tot leven te komen: gezicht, handen en haar zijn gekleurd, en de figuren nemen een levendige houding aan.
De vorm van de triptiek is ooit gewijzigd. De oorspronkelijke lijst met verguldsel (recto) en een marmerimitatie (verso) zijn verwijderd. De panelen zijn bovenaan afgesneden, waardoor de putti in de nissen op de buitenluiken werden onthoofd.
De panelen werden vermoedelijk omstreeks 1519 geschilderd, toen het Antwerpse maniërisme op zijn hoogtepunt was. Maniëristische kunstenaars werkten volgens de Italiaanse maniera: een minutieuze techniek werd daarin gecombineerd met geraffineerde siermotieven en excentrieke details. Het kleurenpalet is fel, met ook gezochte combinaties, de bewegingen zijn theatraal en de compositie is overvol. Je kunt de opgewonden bedrijvigheid zien als een afspiegeling van het drukke handelsleven in het toenmalige Antwerpen.
Door zich in bepaalde genres te specialiseren konden kunstenaars snel en efficiënt hun productie opdrijven en een verkoopvoorraad aanleggen. Onderwerpen als de Aanbidding lagen goed in de markt. Via de haven vonden de kunstwerken kopers in het buitenland, mogelijk tot in Verona, waar het werk zich in de 17de eeuw bevond. Door het ‘huisformaat’ was het drieluikje geschikt voor privédevotie door rijke burgers. Na de aanschaf kon de koper zijn portret laten toevoegen op de zijluiken. Het thema was onder meer populair omdat het kansen bood om exotische – en dus dure en gegeerde – objecten voor te stellen. In dit schilderij zien we bijvoorbeeld somptueuze kostuums in verfijnde stoffen en een oosterse tulband. Hoeden met opvallende veren en edelsmeedwerk in zilver en goud werden in de Scheldestad ingevoerd uit het toen pas ontdekte Amerika.
De compositie is gedetailleerd voorbereid. De ondertekening met haar fijne parallel- en kruisarceringen werd grotendeels nagevolgd, maar het hoofd van de biddende man was aanvankelijk kleiner. Hij had een ander kapsel en zag er jonger uit. Mantel en mouwen werden volumineuzer gemaakt. Was er misschien sprake van twee verschillende opdrachtgevers – aanvankelijk een vrouw en later een man? Door de dunne verflaag waarmee het kapsel van de man is geschilderd, is Margareta’s jurk zichtbaar. Is zij de naamheilige van de man? Of is ze, met haar boek in de hand, de verpersoonlijking van de biddende Kerk? De heilige Joris stelt dan de strijdende Kerk voort.
Dit drieluik vertoont gelijkenissen met een grotere versie met een gelijkaardige Aanbidding op het middenpaneel, die ook wordt toegeschreven aan de Meester van de Aanbidding te Antwerpen. Die wordt bewaard in de Koninklijke Musea voor Schone Kunsten van België (KMSKB, inv.nr. 336). In de productieateliers waar schilderijen als deze in serie werden geproduceerd, waren meerdere kunstenaars aan het werk. Hun namen kennen we meestal niet en de werkverdeling is niet altijd duidelijk. De kwaliteit van de schilderijen is dan ook vaak uiteenlopend. Volgens de Duitse kunsthistoricus Max Friedländer is de Antwerpse triptiek het werk van één hand, waarschijnlijk de meester van het atelier. De anonieme schilder kreeg zijn noodnaam naar dit drieluik: Meester van de Aanbidding te Antwerpen. Het werd de toetssteen waarrond Friedländer dertien werken met dezelfde stijlkenmerken groepeerde. Nieuw onderzoek wijst in de richting van de Antwerpse meester Adriaen van Overbeke. Omdat dit drieluik duidelijk geraffineerder is dan het werk van de Antwerpse maniëristen, menen anderen dat de schilder actief was in Brugge of Gent.
Flocking tot he new arrival
The word ‘triptych’ usually makes us think of large paintings, but this is a small example. It undoubtedly hung in the private home of its wealthy, unidentified owner, who is shown here on the right kneeling in prayer and dressed in a fur-lined gown. He is accompanied by St Margaret. The landscape in the background continues across the other panels. On the left, we see St George slaying the dragon.
The principal scene at the centre is one that was often depicted by painters in the early sixteenth century. Three ‘kings’ arrive with their retinues of horsemen and soldiers to visit the new-born Jesus and his parents, and to bring them gifts. There is a ruin overgrown with trees in the background and Bethlehem looks very much like a contemporary village in Brabant. If you find the scene rather overcrowded, eccentric and theatrical, you would be in good company: this is a ‘Mannerist’ work – a style of painting that was fashionable at the time, in prosperous Antwerp too. Mannerists painted a plethora of detail and liked to use bright colours.
Painters’ studios specialised in particular themes, enabling them to work in series, quickly and efficiently, with the customer’s portrait only inserted at the end. The Adoration of the Magi was one such theme, and it caught on internationally. It gave painters the opportunity to show off their skills at depicting exotic fabrics and objects. We do not know who or which studio painted this triptych, but its maker was given the provisional name ‘Master of the Antwerp Adoration’ based on this particular work.
29 × 39 cmHoogteCentimeters29
Dagmaat
29 × 39 cmBreedteCentimeters39
Dagmaat
30 × 42 × 1 cmHoogteCentimeters30
Volledig
30 × 42 × 1 cmBreedteCentimeters42
Volledig
30 × 42 × 1 cmDiepteCentimeters1
Volledig
30 × 42 × 1 cmDiameterCentimeters0
Volledig
32,2 × 49,4 × 1,7 cmHoogteCentimeters32.2
Inclusief lijst
32,2 × 23,8 cmHoogteCentimeters32.2
Inclusief lijst
32,2 × 49,4 × 1,7 cmBreedteCentimeters49.4
Inclusief lijst
32,2 × 23,8 cmBreedteCentimeters23.8
Inclusief lijst
32,2 × 49,4 × 1,7 cmDiepteCentimeters1.7
Inclusief lijst
32,2 × 23,8 cmDiepteCentimeters0
Inclusief lijst
32,2 × 49,4 × 1,7 cmDiameterCentimeters0
Inclusief lijst
32,2 × 23,8 cmDiameterCentimeters0
Inclusief lijst
production
1940https://rkd.nl/explore/artists/112112Meester van de Aanbidding te Antwerpenmeester van de Aanbidding te AntwerpenMeester van de Aanbidding te AntwerpenMeester van de Aanbidding te Antwerpen
15001520
schilderpainterpeintre
(1519)15191519
16de eeuw16. Jahrhundert16ème siècle16th centurysiglo XVIXVI secoloXVI век
228901hout
229291geschilderd
olieverf op paneelhuile sur boisoil on panelÖl auf Holzóleo sobre tablaolio su pannelloмасло на панели
234202Religieuze voorstellingenreligieuze voorstellingen
208oai:datahub.vlaamsekunstcollectie.be:kmska.be:7v3wb4
0http://purl.org/dc/terms/hasPartgeheelHas Part
209oai:datahub.vlaamsekunstcollectie.be:kmska.be:evqiga
0http://purl.org/dc/terms/hasPartgeheelHas Part
209bisoai:datahub.vlaamsekunstcollectie.be:kmska.be:9tct5i
0http://purl.org/dc/terms/hasPartgeheelHas Part
210oai:datahub.vlaamsekunstcollectie.be:kmska.be:jk391v
0http://purl.org/dc/terms/hasPartgeheelHas Part
210bisoai:datahub.vlaamsekunstcollectie.be:kmska.be:hyinp7
0http://purl.org/dc/terms/hasPartgeheelHas Part
http://anet.be/record/opackmska/a::art.4327
https://creativecommons.org/publicdomain/zero/1.0/CC0
CC0
http://kmska.be/collection/work/data/z5h6lf275http://vocab.getty.edu/aat/300133025Item
1Koninklijk Museum voor Schone Kunsten Antwerpen
http://kmska.be
https://iiif.kmska.be/iiif/2/221/manifest.jsonIIIF Manifest
https://iiif.kmska.be/c/iiif/2/public@221.tifthumbnail
e96ee2881ac304d1ae3e319366349864
http://kmska.be/collection/work/representation/z5h6lfhttp://kmska.be/collection/work/representation/z5h6lf