Albrecht Dürer Visiting Antwerp in 1520

Creator:

Henri Leys (peintre)

Period:

n/a

Date:

1855

Institution:

Koninklijk Museum voor Schone Kunsten Antwerpen

Type:

schilderij, painting, and peinture

Subtype:

schilderij

Material:

hout

Subject:

Historiestukken

Dimensions:

90 × 160 cm

Object number:

2198

Description:

Op zondag 19 augustus 1520 gaat in Antwerpen de grote Mariaprocessie uit. Heel de stad is op de been. Ook de beroemde Duitse kunstenaar Albrecht Dürer (1471-1528) volgt enthousiast de ruim twee uur durende optocht. In zijn reisjournaal tekent hij alles wat hij ziet haarfijn op: de mensenzee, de feestroes, de prachtige kostuums, de blazers en trommelslagers, de stoet van ambachten, gilden en broederschappen, de schare wereldlijke en geestelijke gezagdragers en de praalwagens met tableaux vivants ontleend aan de Bijbel en aan heiligenlevens. ‘Er waren zoveel dingen dat ik ze in geen boek zou kunnen beschrijven en ik laat het dus hierbij,’ zo eindigt Dürer zijn relaas. Dit dagboekfragment inspireerde Henri Leys in 1855 tot het maken van een schilderij met in de hoofdrol Dürer, de kunstenaar die hij zo bewonderde. Dürer staat onder de luifel van herberg Engelenborch in de Wolstraat. Met zijn kostbare mantel en zijn lange, gekrulde haren is hij een opmerkelijke verschijning. Het gilde van de voetboogschutters trekt voorbij. Quinten Massijs, Antwerpens belangrijkste schilder, geeft de hoge gast uitleg bij het spektakel en de grote humanist Desiderius Erasmus wijst Agnes Frey, de vrouw van Dürer, iets aan. Susanna, de dienstmeid die het echtpaar op hun reis vergezelde, is in het midden ruggelings met een kind weergegeven. In zijn bespreking van de Salon van Antwerpen in 1855, waar Leys zijn schilderij aan het publiek voorstelde, prees Johan Van Rotterdam in De Vlaemsche School het tafereel uitbundig. Hij bewonderde de gedetailleerde weergave van de architectuur en kledij, de echtheid van de houdingen en gelaatsuitdrukkingen, de feilloze tekenstijl en de schitterende kleuren. Leys koos resoluut voor een archaïserende stijl die teruggreep naar 15de- en 16de-eeuwse voorbeelden. In zijn streven naar authenticiteit imiteerde de kunstenaar zelfs de techniek van de oude meesters en gebruikte hij als drager een paneel. Leys reconstrueerde Dürers luisterrijke bezoek als een echte oudheidkundige. Voor de historische informatie raadpleegde hij een publicatie van Frederic Verachter, de stadsarchivaris van Antwerpen. In 1840 had deze geschiedkundige alle gegevens over Dürers verblijf in de Nederlanden verzameld en ook zijn reisdagboek vertaald. Een aantal elementen van Leys’ tafereel zijn echter fictief en zelfs onjuist. Zo is de aanwezigheid van Quinten Massijs en Desiderius Erasmus bij de processie een verzinsel van de kunstenaar. Het portret van Massijs is imaginair en Erasmus heeft de gelaatstrekken van Peter Gillis, de Antwerpse stadssecretaris die door Massijs werd geportretteerd. Leys’ schilderij lijkt op het eerste gezicht een nauwgezette reconstructie van een 16de-eeuwse historische scène, maar is in feite een nostalgische terugblik op het rijke intellectuele en artistieke leven van de Scheldestad aan het begin van haar Gouden Eeuw. Negentiende-eeuwse kunstenaars identificeerden zich graag met hun illustere voorgangers. De glansrijke geschiedenis van de kunsten was in het midden van de 19de eeuw in het jonge België meer dan ooit actueel.

Iconclass:

11D123 specific forms of the cross