De kruisdraging

Vervaardiger:

Bosch, Jheronimus (painters (artists))

Periode:

n/a

Datering:

ca. 1510 - ca. 1516

Instelling:

Museum voor Schone Kunsten Gent

Type:

schilderingen, peintures, paintings (visual works) en Decretaal beschermd topstuk

Subtype:

olieverfschilderijen, peintures à l'huile en oil paintings (visual works)

Materiaal:

olieverf, peinture à l'huile, oil paint, paneel, panneau en panel

Onderwerp:

religieuze symboliek, symbolique religieuse en religious symbolism

Dimensies:

h 76.7 cm
b 83.5 cm

Inventarisnummer:

1902-H

Beschrijving:

De kruisdraging behoort tot het latere werk van Jheronimus Bosch. In deze intrigerende compositie, waarin het gevecht tussen goed en kwaad het centrale thema vormt, lijkt elk gevoel van ruimte weggelaten. Een dynamische massa van boosaardige tronies omstuwt het hoofd van Christus. Hoewel het werk in eerste instantie chaotisch lijkt, is de opbouw van het schilderij echter strikt opgevat: het hoofd van Christus ligt precies op de kruising van twee diagonalen. De balk van het kruis vormt de ene diagonaal, met links boven de figuur van Simon van Cyrene en rechts onder de slechte moordenaar. De andere diagonaal verbindt de afdruk van het gelaat van Christus op de zweetdoek van Veronica onderaan links met de goede moordenaar bovenaan rechts die wordt belaagd door een gemene kwakzalver of farizeeër en een boosaardige monnik. Met deze laatste alludeert Bosch op het godsdienstfanatisme van zijn tijd. De groteske koppen herinneren aan de maskers die gebruikt werden tijdens de passiespelen, maar ook aan de karikaturen van Leonardo da Vinci. Het zacht gemodelleerde gelaat van Christus daarentegen drukt sereniteit uit. Hij is de Lijdende, die, door iedereen verlaten, het kwade op de wereld overwint. Die voorstelling past volledig bij het gedachtegoed van de lekenbroederschappen, waartoe ook Bosch behoorde. Hoewel het auteurschap van het schilderij ter discussie staat, blijft dit schilderij ongetwijfeld een van de meest hallucinante scheppingen uit de Westerse kunstgeschiedenis.

Iconclass:

73 Nieuwe Testament
11D Christus
11D3 Christus als volwassene
73C publieke leven van Christus: vanaf zijn doopsel tot de Passie
73D41 de kruisdraging: de kruisdraging door Christus, alleen/met hulp van anderen (nl. Simon van Cyrene)
73D82(CROSS) kruis ~ instrumenten van het Passieverhaal
73D82(CROWN OF THORNS) doornenkroon ~ instrumenten van het Passieverhaal
11HH(VERONICA) Veronica; mogelijke attributen: 'Sudarium' (doek met afdruk van Christus)
11D3121 'Vera Icon', opgehouden door Veronica
57A goed en slecht gedrag, morele kwaliteiten
45D313 soldaat
45C19(SHIELD) beschermingswapens: schild
45C221 helm
41D221 hoofddeksel
41D221(HAT) hoofddeksel: hoed
31A534 baard
31A5341 snor
41D266 sieraden, juwelen
31B62 morfologie van de gezichtsexpressie
31B6212 naar beneden kijken
31B6213 opzij kijken
31B62322 grimassend, grijnzend
31B62322(+3) grimassend (+ zijaanzicht, profiel)
31B6215 gefronste wenkbrauwen
31B6216 opgetrokken wenkbrauwen
31B6217 gesloten ogen
31B6232 licht geopende mond
31A255 houdingen en gebaren van hand en vingers
31A25552 wijsvinger voorwaarts, iets aanwijzend, aangevend, aanduidend
44G511 moordenaar
44G5 misdadiger