De strijkster

Vervaardiger:

Rik Wouters (peintre)

Periode:

n/a

Datering:

(1912)

Instelling:

Koninklijk Museum voor Schone Kunsten Antwerpen

Type:

schilderij, painting en peinture

Subtype:

schilderij

Materiaal:

doek[drager]

Onderwerp:

Interieurs en Portretten

Dimensies:

107 × 123 cm

Inventarisnummer:

1932

Beschrijving:

In 1944 publiceerde Nel de herinneringen aan het leven dat ze met haar eerste echtgenoot, Rik Wouters, had geleid van 1905 tot aan zijn vroege dood in 1916. Sedertdien speelt ze een cruciale rol in de interpretatie van Wouters’ kunst. Naar het woord van Walther Vanbeselaere zijn ‘zijn kunstenaarschap en zijn liefde voor Nel niet van elkaar (te) scheiden (…) Wouters’ werk is een probleemloos gejubel (…) één onverzadigbare en frisse verliefdheid.’ Nel zelf heeft deze gedachte voorzien van treffende anekdotes: ‘Door onze intieme band,’ schrijft ze, ‘ben ik zo vertrouwd met zijn kleurgevoel en zijn zin voor compositie, dat ik zijn creativiteit haast kan manipuleren. Ik weet dat de kleur van een kleed (…) het vonkje kan zijn dat Riks waarneming prikkelt (…), dat hij niet kan weerstaan aan de drang die lichtende vlek op een schilderij tot leven te brengen. (…) Soms wordt er een dag verloren met de strijk en dat ontstemt Rik, die vindt dat hij zijn tijd verliest zonder model. (…) Bij gebrek aan beters zit hij in mijn buurt, zodat hij me, naar gewoonte, kan tekenen, in de hoop een of andere houding te vinden die de moeite waard is. Ik draag hetzelfde roze linnen kleed als in De Roze Dreef en sta onder de hanglamp bij de tafel, waarop ik een blauw tafelkleed te strijken leg. Een geestdriftige kreet van Rik doet me opkijken. En ja, hij tekent koortsachtig de houding van de strijkster. Hoe meer hij me bekijkt, hoe appetijtelijker de kleuren lijken, en al gauw kan hij het niet meer houden, en snelt hij naar het atelier om doek, ezel en verfdoos. Dat alles maakt natuurlijk een janboel van het nette kamertje. Ik sla de voorbereidingen vol verbijstering gade, maar kan mijn lach toch niet inhouden bij het zien van al die drukte en van de snelheid waarmee Rik zijn palet reeds gereedmaakt. Het is uiteraard gedaan met strijken. Vanaf dat ogenblik mag geen enkel voorwerp nog van plaats veranderen. De strijkster probeert zich hetzelfde interieur voor te stellen, maar dan zoals het door de enthousiaste kunstenaar wordt beschreven. Ze staat daar over haar tafelkleed, met de handen gestrekt, het hoofd opgericht, vol ongeduld en nieuwsgierigheid naar al die wonderen die de kunstenaar in woorden beschrijft. Welk detail heeft ervoor gezorgd dat Rik opeens wil schilderen in plaats van tekenen? Gewoon een deur tussen twee kamers, die ondertussen opengezet is, zodat de strijkster en alle voorwerpen rond haar, als bij toverslag, baden in een overvloed van stralend licht. De bezigheid van de vrouw en haar materiële aanwezigheid kunnen nog nauwelijks vermoed worden te midden van de kleurenweelde. De rijkdom en de virtuositeit van de kleuren doen elke toets zinderen, zoals het licht dat de roze vorm overspoelt en alle roze tinten verbindt. De harmonie van het kleurengamma maakt het schilderij De Strijkster even muzikaal als een prelude van Claude Debussy. Het stilleven op de voorgrond is opmerkelijk in zijn tekening en kleur. Nochtans zijn de voorwerpen in dat interieur van de grootste eenvoud. De wandbekleding, de schemerlamp in blauw porselein en de rococo kristallen lusters, die ons dikwijls aan het lachen brengen, geven het geheel een ouderwetse noot. Maar ondanks die details heeft Rik er een pareltje van gemaakt. (…) Hij werkt als een bezetene met steeds grotere, haast visionaire zekerheid. Hij weet met grote behendigheid de duizenden facetten van de lichtinval op de dingen in kleurtoetsen om te zetten.’ Tal van tekeningen en aquarellen tonen inderdaad hoe Wouters – met in zijn hoofd herinneringen aan het intimisme van de Franse Nabis, composities van Cézanne en het kleurenpalet van Renoir en Ensor – voortdurend op zoek was naar pretentieloze maar betoverende momenten uit de dagelijkse bezigheden van Nel. Een voorbereidende aquarel leert dat De strijkster meer is dan de spontane registratie van een gelukkig toeval met de hulp van een genadige muze. Om het schilderij te realiseren was een groter te strijken tafelkleed nodig. En om het blauw daarvan kracht bij te zetten legde Rik een geel strooien hoedje vooraan. Het opvallende roze vlak vroeg als het ware om groene accenten, en dus werd vooraan op de tafel ook een groen kommetje geplaatst. Verschillende motieven in de voorbereidende aquarel zijn roze, behalve het kleed dat Nel in het schilderij draagt. Misschien verliep de hele conceptie en realisatie van het schilderij toch wat minder spontaan dan Nel ons wil laten geloven?

Iconclass:

25G41 bloemen