Minerva overwint de Onwetendheid

Vervaardiger:

Peter Paul Rubens (peintre)

Periode:

n/a

Datering:

(1632-1633?)

Instelling:

Koninklijk Museum voor Schone Kunsten Antwerpen

Type:

schilderij, painting en peinture

Subtype:

schilderij

Materiaal:

doek[gekleefd op hout]

Onderwerp:

Symboliek en Mythologie

Dimensies:

62,4 × 48,4 cm

Inventarisnummer:

802

Beschrijving:

Peter Paul Rubens Minerva overwint de Onwetendheid, 1632-33? Olieverf op paneel, overgebracht op doek en vervolgens gekleefd op paneel, 62 x 48 cm Inv.nr. 802 Herkomst ? Veiling Pierre-François-Joseph Robert, Parijs, 19 december 1808, lot 56 (‘Rubens, Un petit Tableau, représentant Minerve portant le casque et armée d’une lance’); ? veiling kunsthandelaar Edward Solly, Londen (Christie’s), 18 februari 1820, lot 52 (‘Rubens, Minerva overpowering Envy, small design for a ceiling’), verkocht voor 3.10 pond; veiling kunsthandelaar Christianus Johannes Nieuwenhuys, Brussel (Galerie Saint-Luc), 4 mei 1883, lot 26, gekocht door kunsthandelaar Henri Le Roy voor 7000 frank; De Potekin, Brussel, 1893; kunsthandelaar Lampe, Brussel, 1895; veiling Valentin-Roussel van Roubaix, Brussel (Le Roy), 14 juni 1899, lot 26, gekocht door Delahaye voor het museum. Literatuur M. Rooses, L’oeuvre de P.P. Rubens, Antwerpen, 1888-1892, III, cat. nr. 770 (1-2), p. 287. O. Millar, ‘The Whitehall Ceiling’, in The Burlington Magazine, XCVIII (1956), pp. 258-267. J.S. Held, The oil sketches of Peter Paul Rubens. A Critical Catalogue, Princeton, 1980, cat. nr. 142, pp. 213-214. G. Martin, The Ceiling Decoration of the Banqueting Hall, Corpus Rubenianum Ludwig Burchard XV, Londen-Turnhout, 2005, I, cat. nr. 7b, pp. 260-262. In een brief van 13 september 1621 bevestigde Rubens aan de agent van Karel I van Engeland dat hij bereid was om doeken te schilderen voor een koninklijke ontvangstruimte. De werken waren meer bepaald bestemd voor het Banqueting House in het paleis van Whitehall te Londen, een ontwerp van architect Inigo Jones. Het in 1622 voltooide gebouw was het eerste in Groot-Brittannië dat volgens Palladiaanse principes werd opgetrokken. De binnenruimte had het volume van een dubbele kubus (34 x 17 x 17 m) en werd gebruikt voor feesten, spektakels en opvoeringen van masques, maar ook voor ceremoniën van de Orde van de Kousenband en audiënties aan ambassadeurs. Het gebouw en het interieur zijn nog steeds te bewonderen. Rubens en zijn medewerkers schilderden negen plafondstukken – in totaal circa 255 m² - in perspectief. De inhoud, indeling en stijl refereren aan de plafondschilderijen van Veronese in de kerk van San Sebastiano in Venetië. De doeken verheerlijkten op allegorische wijze de regering van Karels vader, Jacobus I. In augustus 1634 waren ze voltooid, maar door aanslepende betalingskwesties bleven ze een jaar lang opgerold, waarna Rubens en zijn medewerkers de schade moesten herstellen. De werken zouden pas in oktober 1635 in hun gesculpteerde, vergulde lijsten worden aangebracht. Tijdens het installeren constateerde men dat de afmetingen niet klopten en werden extra boorden aangebracht. Kennelijk had Rubens gerekend in Antwerpse voet, niet in de grotere Engelse voet van Inigo Jones! Van het project bleven heel wat ontwerpstudies bewaard, waaronder een olieverfontwerp in grisaille van het volledige plafond (Londen, Tate Britain, inv.nr. T12919). De schets in het KMSKA is een model voor een van de vier ovalen composities in de hoeken van het plafond. Elk daarvan toont een deugd die een ondeugd bedwingt: De Vrijgevigheid overwint de Gierigheid (zuidwestelijke hoek) en De Matigheid overwint de Onmatigheid (zuidoostelijke hoek) en Hercules overwint de Onwetendheid (noordwestelijke hoek). Het Antwerpse model is het ontwerp voor de compositie in de noordoostelijke hoek en stelt Minerva voor, de gehelmde godin van de wijsheid, in haar wapperend gewaad. Met een lans doorsteekt zij Onwetendheid, de monsterlijke, kronkelende figuur onder haar voeten. In het verleden werd deze figuur onterecht geïdentificeerd als Opstandigheid, Rebellie, Wellust, Afgunst of Tweedracht. De olieverfschets verkeert in een matige staat van bewaring. In het verleden werd het werk van paneel op doek overgebracht. Vervolgens werd dit doek op zijn beurt op hout gekleefd. Een drastische reiniging heeft de achtergrondpartij sterk gehavend.

Iconclass:

31AA141 naakt met bedekte geslachtsdelen - AA - vrouwelijke menselijke figuur