De dood vervolgt de mensenkudde

Vervaardiger:

Ensor, James (etchers)

Periode:

n/a

Datering:

1896

Instelling:

Museum voor Schone Kunsten Gent

Type:

prenten, estampes en prints (visual works)

Subtype:

ets, eau-forte en etching

Materiaal:

papier, papier en paper

Onderwerp:

fantastische kunst, art fantastique en fantastic art

Dimensies:

h 235 mm
b 175 mm

Inventarisnummer:

1998-B-104

Beschrijving:

Opgejaagd door met zeisen uitgeruste geraamten dromt een kudde mensen door de nauwe straten van een stad. Iedereen schijnt ten prooi te vallen aan de zeisenman, die dreigend boven de menigte zweeft: gezagsdragers, geestelijken, militairen, middenstanders, arbeiders enz. De dood sluipt niet alleen binnen in het pand, waar juist een orgie aan de gang is, maar slaat ook toe bij de zwangere vrouw rechts op het balkon. Onder een grijnzende ironie zweven bovenaan links en rechts twee groepen die wellicht de hemel en de hel symboliseren. Het skelet krijgt hier in het werk van Ensor voor het eerst een centrale rol toebedeeld. De voorstelling past in een uit de middeleeuwen stammende traditie van de triomf van de dood. Dit thema combineert hij op deze betrekkelijke kleine ets met een overdaad aan Ensoriaanse motieven. De mensenmassa ontleende hij mogelijk aan de steeds weer oplaaiende sociale onrust in de jaren 1880. Het thema van de dood komt vanaf 1887, het jaar waarin zijn vader en grootmoeder stierven, herhaaldelijk in min of meer verhevigde mate terug in het werk van Ensor. De ets komt op enkele details na geheel overeen met de gelijknamige tekening uit 1887 (Antwerpen, Koninklijk Museum voor Schone Kunsten, inv. 2741).

Iconclass:

11L541411 de Dood (als een van de Vier Laatste Dingen)
31F26 de Dood als skelet
31A21 menselijk skelet, geraamte
31A211 (menselijke) schedel
31F11 doodshoofd, schedel (symbool van de Dood)
43A4313 triomf van de Dood; ‘Trionfo della morte’, ‘Triumphus mortis’, ‘Carro della morte’ (Ripa)
73G3114 opening van het Vierde zegel: de man op het witte paard met een zeis (de Dood)
56BB12 kwelling; 'Tribulatione' (Ripa)
56DD1 angst, vrees, ontzetting; 'Paura', 'Timidità o Timore', 'Timore' (Ripa)
56DD11 wanhoop; 'Disperatione' (Ripa)
47I15(SCYTHE) landbouwwerktuigen: zeis
46A7 menigte, massa
47I2211 kudde
47I228 kudde drijven, kuddedrijver
31D112 kind
31D111 baby, zuigeling
31D1121 peuter, kleuter
31D11221 jongen (kind tussen peutertijd en jeugd)
31D11222 meisje (kind tussen peutertijd en jeugd)
31D12 adolescent, jongeman
31D13 adolescente, jonge vrouw, juffrouw
31D14 volwassen man
31D15 volwassen vrouw
42A12 zwangere vrouw
33C232 kussend koppel
33B9 vlucht, wegrennen; achtervolgen
24A zon (als hemellichaam)
24A81 zonnestralen
25I141 straat
25I1411 weg, smalle straat, steeg
41C52 drinkgelag, drinkpartij, zwelgpartij, bacchanaal, orgie
11K43 de duivel of demonen die stervelingen aanvallen
11K duivel(s) en demonen
31D130 meisjesjaren
31D120 jongensjaren
31D120 jeugd, adolescentie, ‘iuventus’; ‘adolescenza’, ‘gioventu’ (Ripa)